AI a tłumacz przysięgły

Dlaczego warto korzystać z usług tłumacza przysięgłego a nie sztucznej inteligencji?

AI a tłumacz przysięgły: W miarę rozwoju narzędzi takich jak chat GPT, tłumaczenia maszynowe oraz szeroko rozumiana sztuczna inteligencja, wiele procesów, które wykonywał wcześniej wyłącznie człowiek zostało całkowicie, bądź częściowo zautomatyzowane i teraz to właśnie te maszyny i narzędzia AI wiodą prym. Nie inaczej jest w przypadku branży tłumaczeniowej, niezależnie od tego czy mówimy o tłumaczeniach tekstów zwykłych, czy też specjalistycznych.

W artykule tym zastanowimy się jednak czy aby na pewno sztuczna inteligencja posiada tylko i wyłącznie zalety, oraz jakie zagrożenia wiążą się z jej użytkowaniem. W podsumowaniu odpowiemy sobie na pytanie dlaczego to właśnie z usług tłumacza przysięgłego lepiej jest skorzystać, niż z przekładu wykonanego przez AI.

Kto to jest tłumacz przysięgły i jakie usługi może zaoferować?

W pierwszej kolejności odpowiedzmy sobie na pytanie, kim tak naprawdę jest tłumacz przysięgły i jakie usługi może nam zaoferować. Tłumacz przysięgły jest to osoba zaufania publicznego, która posiada uprawnienia do przygotowywania tłumaczeń uwierzytelnionych, zwanych również często tłumaczeniami przysięgłymi.

Jest to specjalny rodzaj urzędowego tłumaczenia, w którym na końcu dokumentu, tłumacz dołącza swoją klauzulę poświadczającą oraz poświadcza wykonany przekład swoim imieniem i nazwiskiem. Wówczas, tłumacz przyjmuje na siebie odpowiedzialność, zarówno karną, jak i dyscyplinarną za wykonany przekład, za jego poprawność i rzetelność oraz poufność danych.

W celu zdobycia uprawnień do przygotowania tłumaczeń przysięgłych, tłumacz musi zdać wysoce specjalistyczny, państwowy egzamin, który składa się z dwóch etapów (pisemnego oraz ustnego) i jest organizowany przez Ministerstwo Sprawiedliwości. Następnie, już po zdanym egzaminie, tłumacz musi zostać zaprzysiężony przez Ministra Sprawiedliwości podczas oficjalnego ślubowania oraz wpisany na listę tłumaczy przysięgłych prowadzoną przez ministerstwo.

Jeżeli chodzi o usługi oferowane przez tłumacza przysięgłego, są one ściśle związane z zakresem uprawnień jakie posiada, a które wymienione są w ustawie dotyczącej zawodu tłumacza przysięgłego z dnia 25 listopada 2004 r.

Pierwszą usługą jaką może zaoferować tłumacz jest wykonywanie tłumaczeń ustnych. Są to najczęściej tłumaczenia wykonywane na polecenie Sądów, Prokuratur i Policji, ale również tłumaczenia w kancelariach notarialnych, bankach, urzędach i podobnych instytucjach.

Kolejnym uprawnieniem tłumacza przysięgłego i zarazem oferowaną usługą jest weryfikacja oraz poświadczenie tłumaczenia, które zostało wykonane przez osobę inną, niż tłumacz przysięgły. Oczywiście takie poświadczenie możliwe jest jedynie wtedy gdy tłumacz uzna, że dokument wcześniej tłumaczony przez kogoś innego jest tłumaczeniem bezbłędnym.

Inną usługą jaką tłumacz przysięgły oferuje jest możliwość wydania odpisów tłumaczeń przysięgłych, które wcześniej zostały przez rzeczonego tłumacza sporządzone. Jeśli więc klient potrzebuje dodatkowych egzemplarzy tłumaczenia np.  umowy kupna samochodu, może poprosić tłumacza przysięgłego o ich sporządzenie, co oczywiście wiąże się z dodatkową opłatą.

Ostatnim uprawnieniem a zarazem usługą oferowaną przez tłumacza przysięgłego jest sporządzanie i poświadczanie tłumaczeń z języka polskiego na język obcy oraz z języka obcego na język polski. Podczas wykonywania tej usługi tłumacz przysięgły zobowiązany jest przetłumaczyć nie tylko treść dokumentu, ale również wszelkie elementy dodatkowe takie jak podpisy, parafy, pieczęcie urzędowe, stemple, lub elementy zabezpieczające dokument, takie jak znaki wodne, niekończący się mikrodruk, pieczęcie tłoczone, itp.

Co to jest sztuczna inteligencja i jakie ma zastosowanie?

Skoro wiemy już kim jest tłumacz przysięgły, pora omówić czym jest sztuczna inteligencja, zwana również AI (od angielskiego zwrotu: Artificial Intelligence) i jak działa ona zwłaszcza w przypadku branży tłumaczeniowej.

Sztuczna inteligencja jest zaawansowaną technologią, umożliwiającą wykonywanie zadań, które wymagają ludzkiej inteligencji. W celu wykonania tych zadań, technologia ta używa analizy opartej na algorytmach i modelach matematycznych, aby poprzez rozpoznanie konkretnych wzorców, podejmować decyzje i wykonywać zlecone zadania.

Technologia ta ma zastosowanie przede wszystkim do automatyzacji procesów, które kiedyś wykonywane były przez człowieka. Sztuczna inteligencja stosowana jest również do rozpoznawania obrazów, analizy danych oraz rozpoznawania języka naturalnego. Bardzo często stykamy się z nią podczas codziennego użytkowania smartfonów, gdzie AI występuje pod postacią asystentów głosowych typu: Siri, Google Assistant czy Amazon Alexa.

W przypadku branży tłumaczeniowej, AI wykorzystuje sieci neuronowe, algorytmy i dane statystyczne do tłumaczenia różnego rodzaju tekstów. Przykładami, tego typu narzędzi do tłumaczeń będzie znany wszystkim użytkownikom Google Translate, Microsoft Translate, czy też równie powszechne narzędzie jakim jest chat GPT. Co więcej, sztuczna inteligencja, bardzo często jest też kojarzona z programami do tłumaczenia maszynowego, typu Trados czy MemoQ, jednak nie są to tożsame narzędzia.

Jakie są zalety sztucznej inteligencji (AI)?

Wiedząc już czym jest sztuczna inteligencja (AI) możemy z łatwością stwierdzić jakie będą jej zalety. Pierwszą oczywistą zaletą, która przychodzi do głowy, będzie możliwość szybkiego przetwarzania dużej ilości informacji. Zatem, w przypadku tłumaczeń będzie to szybszy czas realizacji dużych objętościowo dokumentów, przy obniżeniu kosztów produkcji takiego przekładu.

Kolejną zaletą w przypadku branży tłumaczeniowej będzie dostęp do szerokiej bazy różnych języków. W związku z tym, zależnie od tego jaki język będzie potrzebny, sztuczna inteligencja może go automatycznie rozpoznać i przygotować tłumaczenie wprowadzonych w nią treści, niezależnie od języka, w jakim tekst źródłowy został sporządzony. Czy jednak będzie to rzetelnie i bezpiecznie wykonany przekład? Na to pytanie odpowie nam kolejna część artykułu.

AI a tłumacz przysięgły: Jakie są zagrożenia związane z  używaniem sztucznej inteligencji?

Skoro wiemy już jakie zalety posiada AI, pora opowiedzieć o zagrożeniach związanych z jej używaniem, zwłaszcza w przypadku branży tłumaczeniowej oraz przygotowania tłumaczeń tekstów specjalistycznych np. z dziedziny prawa, finansów, bądź medycyny.

Pierwszym zauważalnym zagrożeniem jest nagminne występowanie błędów językowych i syntaktycznych, zwłaszcza w tekstach specjalistycznych, jak prawo bądź medycyna. Dla przykładu, język prawniczy posiada bardzo specyficzną, wysoce sformalizowaną składnię, w której jedno zdanie może ciągnąć się na kilka linijek lub zajmować nawet cały akapit.

Tego typu struktury są dla sztucznej inteligencji problemem, ponieważ nie rozpoznaje ona kontekstu i bardzo często takie zdania tłumaczone są zbyt dosłownie, topornie lub z błędami. Tak wykonany przez AI przekład skutkuje tym, że tekst docelowy jest kompletnie niezrozumiały, względem tekstu źródłowego, a w dokumentach prawniczych, dokładność i zrozumiałość przekładu ma ogromne znaczenie.

Doskonałym przykładem tej wady AI, jest sytuacja, w której klient Kancelarii Tłumacza MS Mostowy zwrócił się do nas z prośbą o tłumaczenie bardzo dużej objętościowo umowy najmu (umowa zakrawała na około 90 stron fizycznych), w bardzo krótkim czasie. Po zapoznaniu się z przedstawioną przez nas wyceną, klient zdecydował się wykonać tłumaczenie na własną rękę przy pomocy narzędzi AI, aby choć częściowo zaoszczędzić środki finansowe.

Niestety, jak się okazało przekład tego dokumentu, wykonany przez AI, był całkowicie niegramatyczny i niezrozumiały dla stron, które miały podpisać umowę. W związku z tym, klient zwrócił się do naszej kancelarii ponownie, z prośbą o poprawę tego tłumaczenia, w trybie pilnym. Nasza kancelaria podjęła się tego zadania i odesłała rzetelnie wykonane tłumaczenie, z którego nasz klient był bardzo zadowolony, dotrzymując przy tym uzgodnionego terminu.  

Jednakże tłumacz, który podjął się przekładu poinformował nas, że znaczną większość tłumaczenia wykonał od zera, zamiast weryfikować istniejący przekład, ponieważ tłumaczenie wykonane przez AI było do tego stopnia niezrozumiałe, że nie sposób było go jakkolwiek poprawić.

Jak więc widzimy, w przypadku takich dokumentów, sporządzonych bardzo specyficznym, prawniczym językiem, lepiej jest od razu zainwestować pieniądze w przekład wysokiej jakości, dokonany przez doświadczonego profesjonalistę, ponieważ pozwoli to uniknąć ośmieszenia w oczach klientów, bądź też niepotrzebnych przestojów w transakcji biznesowej.

Innym istotnym zagrożeniem związanym z użyciem sztucznej inteligencji, jest użycie przez AI błędnej terminologii, niezgodnej z tą użytą w tekście źródłowym. W tym przypadku mowa zwłaszcza o tłumaczeniach medycznych lub technicznych, gdzie występować może terminologia, która w określonych kontekstach ma jedno konkretne znaczenie, mimo że słowo wyrwane z kontekstu mogłoby zostać przetłumaczone na różne sposoby.

Przykładem takiego wyrazu z dziedziny medycyny może być słowo „antagonista” (ang. antagonist), które może oznaczać substancję blokującą pracę receptora, lub lek o działaniu przeciwnym do innego leku. Z kolei w dziedzinie literatury, antagonista to postać, która jest w konflikcie z głównym bohaterem, tj. protagonistą. Sztuczna inteligencja będzie więc miała dostęp do wszystkich tych znaczeń danego słowa ale nie będzie wiedziała, którego znaczenia wymaga kontekst.

Kolejnym zagrożeniem i wadą związaną z tłumaczeniami wykonywanymi przez sztuczną inteligencję jest powielanie błędów językowych i literówek, które zaistniały w dokumencie źródłowym. Doskonałym przykładem tekstu, gdzie takie literówki pojawiają się nieustannie są wszelkie dokumenty medyczne wystawiane przez lekarzy, jak np. opisy wizyt lub wywiady medyczne. Bardzo często, lekarze chcąc napisać coś szybko na komputerze, popełniają literówki czy to w opisach zabiegów, czy też w stawianej diagnozie.

Tłumaczenia medyczne zazwyczaj wykonywane są w formie poświadczonej, jednak zdarza się, że lekarz za granicą wymaga tylko zwykłego tłumaczenia. Klient postanawia więc puścić taki tekst przez narzędzia AI, które za darmo i szybko wykona przekład potrzebnej treści. Jednak, z uwagi na to, że literówki występowały już w dokumencie źródłowym, AI nagminnie przepisuje je również w tekście docelowym, lub co gorsza wymyśla odpowiadający literówce wyraz, który tak naprawdę nie istnieje w języku docelowym.

Kolejnym zagrożeniem związanym z używaniem AI do wykonywania tłumaczeń jest brak zrozumienia kontekstu kulturowego oraz znaczeń metaforycznych. W takich sytuacjach, sztuczna inteligencja może wyprodukować treść, która będzie w swoim znaczeniu zbyt dosłowna i nie odda prawdziwego znaczenia treści w języku źródłowym.

Może to mieć ogromne znaczenie, zwłaszcza przy tłumaczeniu dokumentów zawierających korespondencję np. poprzez wiadomości tekstowe lub komunikatory, w których język potoczny oraz idiomy są bardzo często używane.

Dokumenty te są zazwyczaj potrzebne gdy toczy się proces cywilny, czy to dotyczący opieki nam małoletnim, czy też dotyczący rozwodu. Poprawne tłumaczenie będzie więc miało ogromne znaczenie dla przebiegu rozprawy oraz dla stron tego postępowania.

Ostatnim najbardziej istotnym i przerażającym zagrożeniem jest całkowity brak poufności danych wrażliwych, które są wprowadzone do różnych narzędzi AI.  Systemy sztucznej inteligencji, które używane są do wykonywania tłumaczeń są szczególnie narażone na ataki złośliwego oprogramowania, wycieki danych lub próby ich fałszowania w oparciu o błędy w algorytmach, na których opiera się praca AI.

W związku z tym, jeżeli ktoś chcąc przyspieszyć proces tłumaczeniowy wrzuci do narzędzi AI np. cały dokument w postaci umowy, która może zawierać dane wrażliwe spółki lub osób fizycznych, takie jak imię i nazwisko, adres, PESEL, NIP, dane bankowe, itp. naraża się na ogromne niebezpieczeństwo związane z przejęciem tych danych. Taki sposób działania, mimo że nieintencjonalny, może doprowadzić do poważnych niebezpieczeństw, takich jak wyłudzenia czy szkody finansowe, lub naruszenie reputacji danej spółki.

AI a tłumacz przysięgły: Dlaczego lepiej skorzystać z usług tłumacza przysięgłego?

Jak widzimy, pomimo swoich oczywistych zalet, jakim jest np. tempo tłumaczenia, używanie sztucznej inteligencji do wykonywania przekładu również wiąże się z licznymi zagrożeniami, takimi np. jak brak poufności, które mogą prowadzić do bardzo poważnych konsekwencji zarówno osobistych (dla osób fizycznych), jak i biznesowych (dla spółek). Dlaczego lepiej więc skorzystać z usług kancelarii tłumacza przysięgłego?

W przypadku tekstów specjalistycznych, takich np. jak pisma sporządzone w języku prawniczym, tłumacz przysięgły w odróżnieniu od AI czytając treść źródłowego dokumentu zwraca uwagę zarówno na kontekst całej treści, jak i na kontekst kulturowy związany z krajem, w którym pismo powstało. Zatem, tłumacz przysięgły, bez najmniejszych problemów, będzie w stanie przetłumaczyć najbardziej skomplikowane składniowo i terminologicznie treści, ponieważ jest w stanie spojrzeć na szerszy kontekst.

Co więcej, tłumacz przysięgły oczywiście może wspomóc się narzędziami oferowanymi przez AI, w celu przyspieszenia swojego tłumaczenia, ale zawsze dokonuje on weryfikacji treści przedstawionych przez AI i nanosi odpowiednie poprawki, zgodnie ze swoją wiedzą językową i doświadczeniem, tak by stworzyć rzetelny, dokładny i wysokiej jakości przekład.

Kolejnym elementem jest unikanie błędów terminologicznych, które nagminnie zdarzają się w przekładzie wykonywanym przez AI. Tłumacz przysięgły, widząc kontekst całego tłumaczonego dokumentu i mając wiedzę w danej dziedzinie, której dokument dotyczy, jest w stanie zastosować odpowiednią do danej sytuacji terminologię, która oddaje rzetelnie znaczenie treści ujęte w języku źródłowym.

Dodatkowo, w przypadku gdyby tłumacz miał wątpliwości, co do terminu specjalistycznego, którego należy użyć w danym przypadku, zawsze skonsultuje kilka różnych źródeł np. słownikowych lub zasięgnie porady specjalistów w danej dziedzinie, aby mieć pewność, że wykonane przez niego tłumaczenie jest prawidłowe i nie wprowadza czytelnika w błąd.

Tę samą sytuację mamy w przypadku występowania w tekście źródłowym literówek, mogą to być np. literówki występujące w opisach zabiegów lub stawianych diagnozach. Tłumacz przysięgły nie powieli tych literówek bezmyślnie, tylko dopisze w tłumaczeniu przysięgłym stosowną adnotację o występujących błędach i dorozumianym znaczeniu, lub skonsultuje występujące  błędy z autorem tekstu (jeśli tylko posiada taką możliwość), tak aby chociaż w komentarzu tłumacza móc dodać informację, o co autorowi chodziło.

Dodatkowym atutem tłumacza przysięgłego, którego sztuczna inteligencja nie może zapewnić, jest posiadanie urzędowej pieczęci oraz uprawnień do poświadczania wykonywanego przekładu swoim imieniem i nazwiskiem.

W przypadku tłumaczeń przysięgłych, nie jest możliwe by maszyna zastąpiła tłumacza przysięgłego, ponieważ niezależnie od jakości tłumaczenia, nie zaświadczy ona, że tłumaczenie zostało wykonane zgodnie z treścią oryginalnego dokumentu. Do tego rodzaju poświadczenia, podpisu oraz opieczętowania przekładu konieczne jest skorzystanie z usług tłumacza przysięgłego.

Co więcej, zdarza się, że do tłumaczenia zwykłego klienci przedkładają różnego rodzaju zaświadczenia, zwłaszcza dla pracodawców, które mogą posiadać takie elementy dodatkowe jak podpisy i pieczęcie oraz różne elementy zabezpieczające w postaci np. znaków wodnych lub znaków holograficznych. Sztuczna inteligencja bez problemu przełoży całą litą treść takiego dokumentu ale pominie już w tłumaczeniu te wszystkie dodatkowe elementy, ponieważ nie widzi ich jako czystej treści.

W takim wypadku, nawet tłumaczenie zwykłe byłoby niezaakceptowane przez pracodawcę, ponieważ z tłumaczenia nie wynika jaka instytucja wydała dokument oraz kto się pod nim podpisał i czy przypadkiem takie zaświadczenie nie zostało sfałszowane. Z kolei, tłumacz przysięgły opisze wszystkie te elementy za pomocą stosownych adnotacji oraz przetłumaczy wszelkie wpisy, tak aby tłumaczenie takiego dokumentu – nawet zwykłe –było kompletne.  

Podsumowując, sztuczna inteligencja i oferowane przez nią narzędzia do przekładu mogą być doskonałym dodatkiem do warsztatu tłumacza, ponieważ pomagają przyspieszyć tempo realizacji zleceń. Jednakże, narzędzia te muszą być stosowane rozsądnie, a wykonany przez nie przekład musi być zawsze weryfikowany przez człowieka, najlepiej wyspecjalizowanego tłumacza lub tłumacz przysięgłego.

Co więcej, może się zdarzyć, że osoby wysokie rangą, zajmujące stanowiska decyzyjne, które nie posługują się sprawnie językiem obcym, a chcą zaoszczędzić na usługach tłumaczeniowych, skuszą się na skorzystanie z narzędzi AI.  

Jednakże, w takiej sytuacji użycie sztucznej inteligencji do wykonania przekładu, który będzie zawierał liczne błędy, niegramatyczne i niespójne konstrukcje, może źle wpłynąć na reputację nie tylko osób decyzyjnych, ale także całej spółki i doprowadzić do ich ośmieszenia w oczach kontrahentów, w rezultacie niszcząc ważne transakcje biznesowe.

W przypadku osób decyzyjnych, które nie czują się swobodnie posługując się językiem obcym, znacznie bardziej profesjonalnie będzie wyglądało zatrudnienie tłumacza przysięgłego, który pomoże takiej osobie z przekładem ustnym podczas przemówień, czy z przekładem pisemnym, podczas zawierania ważnych transakcji na piśmie.

Wówczas, klient może mieć pewność, że przekład wykonuje doświadczony specjalista, który posiada zarówno wiedzę językową, jak i kulturową, pozwalającą na wysokiej jakości rzetelny przekład, wykonany z dbałością o wszelkie kulturowe niuanse .

FAQ: AI a tłumacz przysięgły