Tłumaczenie konsekutywne

Co to jest tłumaczenie ustne konsekutywne?

Tłumaczenie ustne konsekutywne jest to jeden z rodzajów tłumaczenia ustnego, w którym tłumacz wykonuje przekład kwestii wypowiedzianych przez osobę mówiącą, po tym jak dany prelegent skończy swoją wypowiedź. Technika tłumaczenia konsekutywnego to najczęściej  selekcja najważniejszych informacji, tj. głównego założenia oraz intencji wypowiedzi.

W teorii, tłumaczenie konsekutywne powinno wyglądać w ten sposób, że osoba mówiąca robi przerwę co kilka zdań, aby dać tłumaczowi czas na przełożenie wypowiedzianych przez nią kwestii. W praktyce jednak zdarza się, że wiele osób zamawiających, bądź zlecających tłumaczenie ustne konsekutywne, nie ma żadnego doświadczenia w pracy z tłumaczem, co uwidacznia się już w trakcie ich wypowiedzi, które mają zostać przetłumaczone.

Bardzo często zdarza się więc tak, że osoba mówiąca wypowiada swoją kwestię, która może zahaczać o różne zagadnienia, związane z tematem głównym poruszanym podczas danego spotkania. W konsekwencji, tłumacz staje przed wyzwaniem przełożenia z języka źródłowego na język docelowy bardzo długiej i często rozbudowanej o różne dodatkowe kwestie wypowiedzi.

Może to rodzić problemy w zakresie dokładnego przełożenia poszczególnych zdań i słów, ponieważ w przekładzie ustnym konsekutywnym wykorzystywana jest pamięć krótkotrwała, która może przechowywać do 8 różnych rodzajów informacji, w ciągu zaledwie 30 sekund od ustania wypowiedzi.

Zatem, jeśli osoba mówiąca rozbuduje swoją wypowiedź o więcej niż ta określona ilość (8) informacji, zachodzi duże prawdopodobieństwo, że tłumacz będzie zmuszony „wciąć” się danej osobie w wypowiedź, tak aby móc jak najdokładniej przełożyć wypowiedziane do tej pory informacje.

W innym wypadku, tłumacz ryzykuje zapomnienie części wypowiedzianych przez prelegenta informacji, co może zaważyć na jakości wykonanego tłumaczenia oraz w konsekwencji prowadzić do niedokładnie wykonanego tłumaczenia i nieoddania prawdziwego sensu wypowiedzi.

Tłumacz, oczywiście, może wesprzeć się podczas wysłuchiwania wypowiedzi prelegenta, poprzez robienie notatek, które w tłumaczeniu konsekutywnym nazywane są notacją. W ten sposób, tłumacz może w skrócie zapisać główne kwestie, które zostały poruszone, lub inne dane, typu: daty, imiona, nazwy stanowisk, lub dane statystyczne w postaci liczb, które mogą łatwo umknąć w natłoku informacji.

Niemniej jednak, bardzo ważne też jest, aby tłumacz podejmujący się przekładu konsekutywnego, wyjaśnił klientom dokładnie na czym polega specyfika tego rodzaju przekładu i nakreślił w jaki sposób konstruować wypowiedzi, tak aby ułatwić przebieg spotkania oraz usprawnić wykonywane przez niego tłumaczenie.

Z doświadczenia Kancelarii Tłumacza MS Mostowy wynika, że klienci bardzo chętnie przyjmują wskazówki, co do tego jak współpracować z tłumaczem, w czasie wykonywania przekładu, tak aby każda ze stron mogła wyciągnąć ze spotkania, czy danej czynności, jak najwięcej.

Tłumaczenie konsekutywne z notacją – co to?

Jak już było wcześniej wspomniane, tłumacz czy to przysięgły czy nieprzysięgły, wykonując tłumaczenie konsekutywne może wesprzeć się w trakcie procesu tłumaczeniowego właśnie notacją. Notacja w tłumaczeniu konsekutywnym używana jest zwłaszcza wtedy, gdy tłumacz ma do czynienia z wypowiedziami kilkuminutowymi, zwierającymi dużą ilość różnych informacji.

Notacja to nic innego jak sporządzanie notatek w trakcie słuchania wypowiedzi osoby mówiącej, poprzez użycie specjalnego systemu znaków i symboli, z których później tłumacz jest w stanie odtworzyć zasłyszaną wypowiedź.

Tłumacz może korzystać zarówno ze znaków odgórnie ustalonych, które funkcjonują w tłumaczeniu konsekutywnym lub też wymyślić własne symbole, którymi będzie się posługiwał – najważniejsze jednak by na ich podstawie był w stanie odtworzyć zasłyszaną wypowiedź.

Dla przykładu, symbolami stosowanymi w notacji mogą być np. wznoszące się lub opadające strzałki, które symbolizować mogą odpowiednio wzrost oraz spadek. Takie strzałki mogą również symbolizować kierunki, przyczynę, skutek, lub też odniesienie do jakiejś innej kwestii.

Bardzo często, w notacji pionowe kreski używane są do oznaczenia osobnych myśli lub zdań, a cudzysłów do oznaczenia wypowiedzi. Z kolei, symbole graficzne mogą reprezentować konkretne słowa lub pojęcia abstrakcyjne, wedle uznania tłumacza.

Jak więc widzimy, notacja używana przez tłumacza w trakcie wysłuchiwania wypowiedzi będzie kluczowa dla późniejszego zachowania precyzji wypowiedzi oraz właściwego jej odtworzenia, tak aby osoby słuchające mogły dokładnie zrozumieć, co prelegent miał na myśli.

Gdzie stosuje się tłumaczenie konsekutywne?

Tłumaczenie ustne konsekutywne może być stosowane w przypadku dwóch rodzajów sytuacji – może to być zarówno tłumaczenie konferencyjne, jak i środowiskowe.

Pierwszy rodzaj tłumaczenia konsekutywnego, czyli tłumaczenia konsekutywne konferencyjne to rodzaj tłumaczenia konsekutywnego stosowany najczęściej podczas mniejszych konferencji, wykładów, sympozjów, zjazdów lub wystąpień publicznych.

Podczas tych właśnie sytuacji, jedna osoba przemawia, tłumacz przekłada zasłyszane wypowiedzi, a grono odbiorców wysłuchuje co zostało powiedziane. Bardzo często w przypadku tego typu tłumaczenia konsekutywnego konferencyjnego tłumacz otrzymuje wcześniej przygotowany do wygłoszenia tekst.

Dzięki temu, tłumacz ma możliwość odpowiednio wcześniej zapoznać się należycie z tekstem, sprawdzić występującą w nim terminologię oraz tematykę i przygotować się do jak najpłynniejszego odtworzenia danej wypowiedzi.

Innym rodzajem tłumaczenia konsekutywnego są tłumaczenia środowiskowe, które dotyczą wykonywania przekładu fragmentów znacznie krótszych, zazwyczaj zdanie po zdaniu, w sytuacjach takich jak np. spotkania biznesowe, negocjacje, walne zgromadzenia, uroczystość zawarcia związku małżeńskiego w USC, wywiady przeprowadzane przez Wydział ds. Cudzoziemców, rozmowy w gabinetach lekarskich, przesłuchania, rozprawy sądowe, itp.

Jak więc widzimy, tłumaczenia konsekutywne mogą być wykonywane zarówno w sytuacjach urzędowych, kiedy wymagana będzie obecność tłumacza przysięgłego, jak również w sytuacjach oficjalnych, gdzie obecność tłumacza przysięgłego nie jest prawnie wymagana. Wówczas, przekład może dokonać również tłumacz nieprzysięgły.

Tłumaczenie konsekutywne – jakie umiejętności musi mieć tłumacz?

Każdy rodzaj przekładu zarówno ustny, jak i pisemny wymaga od tłumacza posługiwaniem się różnego rodzaju umiejętnościami, nie tylko w zakresie samego języka. Jakie umiejętności powinien posiadać tłumacz, by tłumaczenie konsekutywne nie sprawiało mu problemów i było wykonywane rzetelnie?

Pierwszą najistotniejszą kwestią – pomijając oczywiście biegłość językową w języku źródłowym, jak i docelowym – będzie dobra pamięć krótkotrwała. Aby właściwie przetłumaczyć (konsekutywnie) wypowiedź skonstruowaną przez prelegenta, tłumacz musi regularnie ćwiczyć oraz mieć dobrą pamięć krótkotrwałą.

To właśnie tej pamięci tłumacz używa w trakcie przekładu ustnego, aby zapamiętać informacje zawarte w danej wypowiedzi. Następnie, po upływie pewnego czasu, tłumacz jest zobowiązany prawidłowo odtworzyć zasłyszaną wypowiedź dla odbiorców języka docelowego.

Kolejną ważną umiejętnością, którą powinien posiadać tłumacz jest podzielność uwagi. W tłumaczeniu konsekutywnym tłumacz musi być w stanie w dość szybkim tempie przetwarzać informacje, które słyszy, tak aby właściwie je zrozumieć, zanotować, wyciągnąć z nich esencję, a następnie odtworzyć dla słuchaczy w języku docelowym.

Inną ważną kompetencją tłumacza będzie umiejętność szybkiego oraz efektywnego sporządzania notatek. W trakcie tłumaczenia konsekutywnego, tłumacz może wspomóc się notacją, tak aby przy użyciu systemy skrótów i symboli zanotować najważniejsze elementy wypowiedzi, a następnie na podstawie sporządzonych notatek rzetelnie je odtworzyć.

Równie ważną umiejętnością, w tłumaczeniach ustnych konsekutywnych, jest praca pod presją czasu oraz umiejętność radzenia sobie w sytuacjach stresowych. W tłumaczeniu konsekutywnym sytuacje stresowe mogą się zdarzyć np. gdy prelegent mówi zbyt szybko, lub niewyraźnie.

Może się też zdarzyć tak, że tłumacz nie zdąży wynotować wszystkich informacji lub zetknie się z jakąś specjalistyczną terminologią, w której się nie specjalizuje. W takich sytuacjach, tłumacz nie powinien panikować, lecz powinien zachować spokój, tak aby doprowadzić tłumaczenie do końca i np. poprosić prelegenta o powtórzenie wypowiedzi lub wyjaśnienie specjalistycznej terminologii, tak aby móc dane zagadnienie przetłumaczyć opisowo.

Jak więc widzimy, tłumaczenie ustne konsekutywne wymaga od tłumacza posiadania szerokiego wachlarzu umiejętności, nie tylko językowych ale również analitycznych, organizacyjnych oraz interpersonalnych.

Jak tłumacz może się przygotować do tłumaczenia konsekutywnego?

Wiemy już, że tłumacz który dokonuje tłumaczenia konsekutywnego musi posiadać zarówno umiejętności językowe, organizacyjne (sporządzanie notatek), analityczne (wyciąganie esencji wypowiedzi) oraz interpersonalne (budowanie zaufania i zrozumienia pomiędzy stronami). Czy są jednak jakieś sposoby, dzięki którym tłumacz może przygotować się do takiego tłumaczenia konsekutywnego?

Bardzo istotne jest, aby już na samym początku, tj.  w momencie kiedy tłumaczenie zostało zlecone, tłumacz podejmujący się danego zlecenia dopytał, czego dokładnie będzie dotyczyć tłumaczenie, jaki będzie główny temat spotkania oraz poruszane zagadnienia.

Bardzo często, klienci i zleceniodawcy wychodzą z założenia, że jeśli ktoś jest tłumaczem to zna całe występujące w danym języku słownictwo, niezależnie od dziedziny. Co więcej, równie często, zwłaszcza klienci pracujący w branżach specjalistycznych, np. elektronicznych, technicznych, czy informatycznych, wychodzą z założenia, że jeśli oni stykają się z tego typu słownictwem na co dzień, to i tłumacz też będzie je bez problemu znał.

Prawda jest jednak taka, że tłumacz jest tylko człowiekiem i nie jest możliwe by specjalizował się we wszystkich występujących w technologii, prawie, ekonomii, czy nauce dziedzinach. Niemniej jednak, nawet nie specjalizując się w danej dziedzinie, tłumacz może podjąć się danego zlecenia (jeśli tylko czuje się na siłach).

Wówczas, aby należycie przygotować się do przekładu, tłumacz poprosi zleceniodawcę o udostępnienie materiałów związanych ze spotkaniem, lub z działalnością, którą np. dana spółka prowadzi.

Dla przykładu, Kancelaria Tłumacza MS Mostowy asystowała w tym roku w tłumaczeniu ustnym zleconym przez Konsulat Amerykański, w którym brała udział firma związana z branżą elektryczną i informatyczną. Spotkanie dotyczyło w dużej mierze układów scalonych, które polska firma wykorzystuje w swoich produktach.

W przypadku tego zlecenia, bardzo pomocna okazała się strona internetowa danej spółki, na której opisane były wszystkie oferowane przez nich usługi i towary oraz opisane były metody produkcji poszczególnych elementów, w tym montaży układów scalonych.

Część tego specjalistycznego słownictwa okazała się niezbędna w trakcie tłumaczenia, a tłumacz dzięki dokładnemu zapoznaniu się ze stroną internetową oraz słownictwem specjalistycznym z tej branży, był w stanie dokonać rzetelnego i wysokiej jakości tłumaczenia, które sprawiło, że zarówno strona polska, jak i amerykańska czuły się swobodnie podczas całego spotkania.

Jak więc widzimy, zawsze warto poprosić zleceniodawcę o szczegóły dotyczące danego tłumaczenia, tematu spotkania oraz poruszanych zagadnień, tak aby móc należycie zapoznać się ze słownictwem, które może wystąpić w trakcie tłumaczenia i zapewnić doskonałą jakość przekładu.

Tłumaczenie konsekutywne – kiedy warto z niego skorzystać?

Tłumaczenia konsekutywne są odpowiednim wyborem dla tych klientów, którym zależy na precyzji przekładu oraz bezpośredniej interakcji z tłumaczem. Jest to również odpowiedni wybór kiedy krótki czas trwania spotkania nie jest głównym priorytetem dla zlecającego.

Co więcej, ten rodzaj tłumaczeń będzie najbardziej popularnym wyborem, kiedy ilość uczestników spotkania nie jest zbyt duża.  Jak już było wspomniane wcześniej, tłumaczenia konsekutywne mają miejsce najczęściej w sytuacjach takich jak spotkania biznesowe, negocjacje, szkolenia lub warsztaty, przesłuchania, wizyty lekarskie, ceremonie ślubne, wystąpienia publiczne.

We wszystkich wspomnianych wyżej sytuacjach, zleceniodawcy najbardziej zależy na precyzyjnym porozumieniu się z drugą stroną, tak więc bezpośrednia interakcja pomiędzy stronami i tłumaczem jest tutaj bardzo istotna – pozwala ona bowiem na zadawanie dodatkowych pytań oraz udzielanie odpowiedzi, jak również przemyślenie swoich dalszych wypowiedzi, w trakcie kiedy tłumacz dokonuje przekładu wypowiedzi dla odbiorców. 

Co więcej, w tłumaczeniu konsekutywnym, tłumacz stara się jak najrzetelniej przetłumaczyć wypowiedzi każdej ze stron, tak aby np. podczas negocjacji czy spotkań biznesowych, strony zrozumiały się wzajemnie, przedstawiły swoje intencje oraz rozwiały wszelkie wątpliwości.

Tłumaczenie konsekutywne zazwyczaj zajmuje więcej czasu niż np. tłumaczenie symultaniczne, jednak z uwagi na mniejszą presję czasową, daje ono możliwość na dokładne przełożenie każdej z wypowiedzi.  Dodatkowo, tłumaczenie konsekutywne również umożliwia tłumaczowi dopytanie o problematyczne kwestie, które pojawiły się w wypowiedzi, tak aby możliwe jak najbardziej zrozumiale przełożyć je z języka źródłowego na język docelowy.

Podsumowując, tłumaczenie konsekutywne będzie dobrym wyborem, jeżeli najwyższym priorytetem dla zleceniodawcy będzie precyzja tłumaczenia oraz dokładne porozumienie się z odbiorcą. Jeżeli czas trwania tłumaczenia oraz szybkość przekładu ma dla klienta większe znaczenie niż bezpośrednia interakcja z tłumaczem i duża precyzja wypowiedzi, wówczas lepszym wyborem może okazać się tłumaczenie symultaniczne.

FAQ: Tłumaczenie konsekutywne